Autor: Anna Ptak

Darowizna z ustanowieniem służebności to stosunkowo mniejszy koszt ponieważ nie obejmuje kosztów bieżącego utrzymania osoby obdarowanej, jednakże w przypadku konfliktu – problem nie jest tak prosty do rozwiązania, występuje bowiem wiele komplikacji spowodowanych wymogiem zaistnienia rażącego naruszenia wykowywanego prawa, tzn. wykroczeń w jego wykonywaniu.

„Wykroczenia te powinny być na tyle obiektywnie istotne, że ich dalsze tolerowanie nie da się pogodzić z interesem zobowiązanego. Z treści przepisu wynika też, że jednorazowe wykroczenie ze strony uprawnionego nie może stanowić wystarczającej przesłanki do zastosowania uregulowanego w nim mechanizmu” (S. Rudnicki, Komentarz do Kodeksu cywilnego, Warszawa 2006, s. 486).

Z punktu widzenia osoby, na rzecz której ustanowiona jest służebność bądź dożywotnika sprawa wygląda nieco inaczej. Dożywocie zapewnia bowiem utrzymanie oraz lokum, jest to więc niezwykle korzystne szczególnie dla osób starszych. Należy jednak pamiętać, iż istnieje ryzyko zamiany dożywocia na rentę na podstawie przesłanek łatwiejszych do udowodnienia. Należy również wskazać, iż z wnioskiem o zamianę umowy dożywocia na rentę na podstawie art. 913 kc mogą wystąpić obydwie strony umowy.

Jak wskazano w komentarzu wydanym pod redakcją Jerzego Ciszewskiego „Uprawnionym do złożenia żądania zamiany służebności na rentę jest właściciel nieruchomości obciążonej. Z roszczeniem takim (zamiany służebności na rentę) nie może wystąpić uprawniony z tytułu służebności.” Jest to więc zasadnicza różnica, ponieważ zamyka uprawnionemu drogę jakiejkolwiek zamiany służebności na rentę, może on doprowadzić do takiej sytuacji jedynie rażąco naruszając postanowienia umowy darowizny.

Powyższe twierdzenia popiera również orzecznictwo, m. in. Sądu Apelacyjny w Białymstoku,
“W świetle przepisu art. 303 k.c. prawo podmiotowe do dochodzenia roszczenia o zamianę służebności mieszkania na rentę przysługuje wyłącznie właścicielowi nieruchomości obciążonej i to tylko w wypadku, gdy uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa. Oznacza to, że z roszczeniem o zamianę służebności osobistej na rentę nie może wystąpić osoba, na rzecz której została ustanowiona służebność osobista” (wyrok z dnia 9 kwietnia 2014 r.).

W przypadku służebności istotną kwestią jest bez wątpienia również trudność, związana z próbą wykazania nieostro sformułowanego przez prawodawcę rażącego charakteru zaniedbań strony. Trudno również o wyjaśnienie w orzecznictwie, ponieważ istnieje niewiele orzeczeń sądu traktujących o problemie interpretacji owych „zaniedbań o charakterze rażącym”.

Jak stwierdzono w wyroku Sądu Rejonowego w Oleśnicy, Wydział I Cywilny z dnia 24 stycznia 2014r. sygn. akt I C 299/10 „W ocenie Sądu (…) pomiędzy stronami doszło do konfliktu o nieodwracalnym charakterze, który skutkował wielokrotnym i powtarzającym się agresywnym i konfliktowym zachowaniem pozwanego, które stanowiło w ocenie Sądu rażące uchybienie pozwanego przy wykonywaniu swego prawa. W związku z tym, iż ustawa nie definiuje, na czym polegać mają „rażące uchybienia przy wykonywaniu swego prawa”, ocena ta pozostaje w gestii Sądu.”.

Sam więc Sąd wskazuje, iż pojęcie to nie zostało wystarczająco zdefiniowane i poddane zostało subiektywnej ocenie Sądu, trudno więc o jednoznaczną definicję owych rażących zaniedbań, co skutkuje niepewnością skuteczności roszczeń opartych na tej podstawie.

Podsumowując, niewątpliwym jest, iż w przypadku podpisywania jakiejkolwiek umowy, zwłaszcza zobowiązującej strony do świadczeń długoterminowych, należy w sposób wyjątkowo rozważny przeanalizować wszelkie aspekty zobowiązania, również możliwość jego ewentualnego odwołania lub zamiany na inne świadczenie, gdyż jak przedstawia powyższe zestawienie, pomimo zbliżonego charakteru świadczenia, znaczące mogą być bowiem różnice możliwości przysługujących stronom w przypadku wystąpienia woli zamiany świadczenia na inne, spowodowanej chociażby istotną zmianą stosunków pomiędzy stronami.

Autor: Anna Ptak ZOBACZ MÓJ PROFIL