Autor: Beata Pawlas

Nawiązując do pojawiających się na blogu wpisów poświęconych start-upom warto przyjrzeć się często pomijanej kwestii – formom prawnym start-upów. Start-up nie jest pojęciem z zakresu formalnoprawnego, a bardziej określeniem sposobu na urzeczywistnienie pomysłu w zakresie innowacyjnego modelu biznesowego, produktu bądź usługi, przy jednoczesnym ukierunkowaniu na osiągnięcie sukcesu finansowego, najlepiej w jak najkrótszym czasie, przy jednoczesnym ograniczeniu do minimum nakładów finansowych. Start-up musi jednak funkcjonować w określonych ramach prawnych, w przypadku polskiego prawa aby podjąć działalność musi uzyskać status przedsiębiorcy. Przedsiębiorca może prowadzić swoją działalność indywidualnie, w formie spółki cywilnej bądź w formie spółki prawa handlowego, a dokonując wyboru powinien uwzględnić określone cechy każdej z nich i dostosować do własnych potrzeb.

Indywidualna działalność gospodarcza

Indywidualna działalność gospodarcza to przedsiębiorstwo założone i prowadzone przez jedynego właściciela będącego osobą fizyczną, który odpowiada wyłącznie i bez ograniczeń za wszystkie zobowiązania swojej firmy zarówno jej majątkiem, jak i swoim majątkiem osobistym. Zaletą tej formy prowadzenia działalności jest odformalizowany sposób założenia i prowadzenia firmy. Aby założyć firmę wpis do ewidencji działalności gospodarczej wymaga jedynie złożenia stosownego formularza, nie ma wymogów związanych z ponoszeniem opłat, spełnianiem kryteriów kapitałowych czy związanych z obowiązkiem prowadzenia pełnej księgowości. Jeśli zatem pomysł na start-up dotyczy jednej osoby, jego realizacja nie wymaga większych nakładów czy pozyskania inwestorów, a przedsięwzięcie nie ma dużej skali może się okazać, że jest to najbardziej wygodna forma rozpoczęcia działalności. Przemawia za tym mała liczba formalności oraz niskie koszty rozpoczęcia, należy jednak pamiętać o głównej wadzie jej formy tj. kwestii nieograniczonej odpowiedzialności. W trakcie prowadzenia działalności przedsiębiorca jest zobowiązany uiszczać składki z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych (swoich i ewentualnych pracowników) oraz podatek dochodowy, jak i inne należności publicznoprawne.

Spółka cywilna

Spółka cywilna z punktu widzenia prawa nie jest odrębnym podmiotem a umową co najmniej dwóch wspólników, którzy zobowiązują się do dążenia do wspólnego celu gospodarczego, w szczególności przez wniesienie wkładów (art. 860 i n. kodeksu cywilnego). Przedsiębiorcami są zatem wspólnicy spółki cywilnej, a nie sama spółka. Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem, a każdy z nich jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki. Jeśli umowa nie określa tego odrębnie, każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stopniu uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. W umowie spółki (która powinna być stwierdzona pismem) można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach, można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Nie można jedynie wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach. Jeśli chodzi o wady i zalety tej formy działalności są one dokładnie takie same jak w przypadku indywidualnej działalności.

Spółki prawa handlowego

Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki prawa handlowego reguluje kodeks spółek handlowych (KSH). Nie sposób w jednym wpisie w sposób wyczerpujący omówić charakterystyki wszystkich rodzajów spółek. W sposób ogólny można wskazać, że spółki prawa handlowego dzielą się na spółki osobowe (nie posiadające osobowości prawnej, których wspólnicy ponoszą określoną odpowiedzialność za jej zobowiązania) i kapitałowe (posiadające osobowość prawną). Założenie spółek prawa handlowego jest bardziej sformalizowane, wymaga spełnienia określonych wymogów i złożenia wniosku o wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym, w przypadku spółek kapitałowych wymagane jest także spełnienie kryteriów kapitałowych. Co do zasady spółki prawa handlowego powstają z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez sąd właściwy dla siedziby spółki (w ograniczonym zakresie spółka z o.o. i spółka akcyjna mogą działać przez pewien czas bez wpisu, jedynie na podstawie umowy lub statutu w formie „spółki w organizacji”).

Spółkami osobowymi są spółki: jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna. Ich główną cechą jest to, że nie posiadają one osobowości prawnej, a ich wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki swoim majątkiem (w różnym zakresie w zależności od rodzaju spółki). Co do zasady działalność spółek osobowych opiera się na osobistej pracy wspólników, wspólnicy reprezentują spółkę i podejmują wszelkie decyzje odnośnie jej działalności. Spółki osobowe, pomimo braku osobowości prawnej, występują w obrocie jako odrębne podmioty i posiadają wyodrębniony majątek.

Najbardziej powszechną spółką osobową jest spółka jawna, która zgodnie z KSH prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a każdy wspólnik odpowiada za jej zobowiązania całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników. Co istotne, jeżeli egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, to wówczas wierzyciel spółki może egzekwować jej zadłużenie z prywatnego majątku wspólnika.

Specyficzną formą spółki osobowej jest spółka partnerska, która zgodnie z KSH, utworzona jest przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu (zawody zostały szczegółowo wymienione w przepisie, przykładowo chodzi o zawody: prawnicze, lekarzy, doradców, księgowych, rzeczoznawców, tłumaczy, architektów itp.). Co istotne partner spółki partnerskiej nie odpowiada za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu.

Z kolei, w myśl KSH spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona do wysokości umówionego wkładu (tzw. sumy komandytowej). Spółkę reprezentują komplementariusze (komandytariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik). Idea spółki komandytowej opiera się na współdziałaniu w jednej spółce tzw. pasywnego i aktywnego wspólnika. Pasywny wspólnik (komandytariusz) to ten, który oczekuje raczej zysku z zainwestowanego kapitału, natomiast aktywny wspólnik (komplementariusz) prowadzi sprawy spółki z uwagi na posiadaną wiedzę i kompetencje lecz nie posiada wystarczających nakładów finansowych do zamierzonej działalności. Z tego punktu widzenia ta forma spółki osobowej jest alternatywą dla start-upów wymagających inwestora zewnętrznego, zainteresowanego jedynie zyskiem, a nie aktywnym udziałem w spółce.

Na podobnej zasadzie działa spółka komandytowo-akcyjna, która prowadzi przedsiębiorstwo pod firmą, w której powinno znaleźć się wskazanie przynajmniej jednego komplementariusza, prowadzącego jej sprawy i odpowiedzialnego za zobowiązania całym majątkiem oraz przynajmniej jednego akcjonariusza, nie odpowiadającego za zobowiązania spółki. Podobnie jak w przypadku spółki komandytowej wspólnikiem aktywnym jest komplementariusz, który zarządza i reprezentuje spółkę na zewnątrz. Jednocześnie ponosi on nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Wspólnikiem pasywnym jest natomiast akcjonariusz, który obejmuje lub nabywa akcje emitowane przez spółkę. W przeciwieństwie do spółki komandytowej nie ponosi on w ogóle odpowiedzialności osobistej wobec wierzycieli spółki, a jego podstawowym obowiązkiem jest wniesienie wkładu. W spółce komandytowo-akcyjnej funkcjonuje walne zgromadzenie oraz możliwe jest ustanowienie rady nadzorczej, co zbliża ją do spółek kapitałowych.

Zarówno spółka komandytowa jak i komandytowo – akcyjna powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Wspólnikami w tych spółkach mogą być zarówno osoby fizyczne, osoby prawne jak i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznała zdolność prawną.

W kolejnej części przedstawimy inne formy organizacyjne start-upów, zapraszamy wkrótce!

Autor: Beata Pawlas ZOBACZ MÓJ PROFIL